مولتی متر

مولتی‌متر دستگاهی است برای مشاهده چندین کمیت الکتریکی از قبیل ولتاژ یا اختلاف پتانسیل و آمپراژ یا جریان و مقاومت الکتریکی که می‌توان با آن سلامت قطعات یا مشخصات یک قطعه را ارزیابی کرد. مولتی‌متر ابزاری ضروری برای بررسی، عیب‌یابی، آشنایی با نحوه طراحی فنی مدارها و تست کردن باتری‌هاست. به همین علت نیز نام آن مولتی(چندکاره) متر(اندازه گیری) است.

ابتدایی‌ترین چیزهایی که می‌توان با یک مولتی‌متر اندازه‌گیری کرد، ولتاژ و جریان است. هم‌چنین کاربرد معروف دیگر آن، عیب‌یابی اولیه مدارهاست (چک کردن خروجی، بررسی اتصالات، عملکرد صحیح قطعات و …). بنابراین اگر مداری درست کار نکند اولین چیزی که باید به سراغ آن برویم، مولتی‌متر است.

انواع مولتی متر

• • • مولتی متر دیجیتال

مولتی مترهای دیجیتال خود به دو دسته معمولی و اتوماتیک تقسیم می شوند که مولتی مترهای اتوماتیک، قیمتی چند برابر مولتی مترهای معمولی دارند.
“مولتی مترهای دیجیتال اتوماتیک” امکان اندازه گیری موارد اضافه‌تری مانند اندازه گیری جریان متناوب (AC)، فرکانس، دما و… را دارند، در ضمن اُتو رنج Auto Range هستند و نیازی به انتخاب رنج بصورت دستی ندارند.
در نوع غیر اتوماتیک، برای اندازه‌گیری هر پارامتر نظیر ولتاژ، مقاومت و … باید حدود مورد نظر را روی مولتی‌متر انتخاب کنیم

• • •  مولتی‌متر انبری

نوع دیگری مولتی‌متر دیجیتالی نیز وجود دارد که در آن علاوه بر امکانات بیان شده، انبری نیز وجود دارد. توسط این انبر می‌توان بدون نیاز به سری کردن مولتی‌متر با المان مورد نظر در مدار، جریان گذرنده از آن المان را اندازه گرفت. اگر سیم حامل جریان متصل به المان مورد نظر را بین انبرهای این مولتی‌متر قرار دهیم، مولتی‌متر مقدار جریان گذرنده از سیم و در نتیجه مقدار جریان گذرنده از المان مورد نظر را نمایش می‌دهد. بنابراین توسط این مولتی‌متر به راحتی و خیلی سریع می‌توان مقدار جریان را اندازه گرفت.

• • • مولتی‌متر آنالوگ

در ظاهر مولتی‌متر آنالوگ یا عقربه‌ای معمولاً از یک صفحه با تعدادی خطوط مدرج، یک عقربه که می‌تواند روی خطوط مدرج حرکت کند، یک سلکتور، تعدادی ترمینال، یک پتانسیومتر تنظیم صفر و دو سیم رابط تشکیل می‌شود نمونه ای از این نوع مولتی‌متر در شکل زیرنمایش داده شده است. این ابزارها ساختمان ظاهری یک مولتی‌متر عقربه‌ای را تشکیل می‌دهد.

• • • مولتی‌متر روز میزی یا آزمایشگاهی

اجزاء مولتی‌متر

مولتی‌متر دارای سه بخش اصلی است:

• • صفحه نمایشگر
  • کلید انتخابگر یا سلکتور
  • پروب مولتی متر 

صفحه نمایشگر: صفحه نمایشگر معمولا ابعادی متناسب با نمایش 4 رقم دارد و علامت منفی را نیز می‌تواند نشان دهد. نمایشگر  برخی از انواع مولتی‌متر ها، قابلیت نمایش بهتر اعداد در فضای کم نور را نیز دارند.

کلید انتخابگر: کلید انتخابگر، برای آن است که بتوانیم انتخاب کنیم که مولتی‌متر چه چیزی را اندازه گیری کند. جریان برحسب آمپر، ولتاژ برحسب ولت و یا مقاومت  بر حسب اهم.

پروب مولتی‌متر: دو عدد پروب  که به دو پورت از سه پورت موجود بر روی مولتی‌متر متصل می‌شوند.

پورت COM که مخفف همان COMMON است، تقریبا همواره با پروب مشکی رنگ به قسمت زمین مدار (یا سمت منفی تغذیه) متصل می‌شود. معمولاً این پروب را برای جلوگیری از اشتباه، به رنگ مشکی می‌سازند. هرچند که به جز رنگ، تفاوت دیگری با پروب قرمز ندارد.

پورت 10A، پورت مخصوصی است که تنها زمانی از آن استفاده می‌کنیم که بخواهیم جریان‌های بیشتر از 200mA را اندازه‌گیری کنیم.

پورت  mAVΩ نیز آخرین پورت است که معمولا پروب قرمز رنگ به آن متصل می‌شود. با این پورت، می‌توانیم جریان تا 200mA، ولتاژ و مقاومت را اندازه‌گیری کنیم.

برای کانکتور پروب‌ها معمولاً از نوع سوزنی استفاده می‌شود. بنابراین هر پروب دیگری نیز که سوزنی باشد و بتواند به پورت‌های مولتی‌متر متصل شود، قابلیت جایگزینی با این پروب‌ها را دارد.

همچنین پروب‌ها دارای انواع مختلفی هستند که عبارتند از:

• • پروب سوزنی با گیره سوسماری: این نوع پروب‌ها به‌ویژه مناسب کاربردهایی هستند که می‌خواهیم گیره را به سیم‌های بزرگ و یا پین های روی برد بورد متصل کنیم. هم‌چنین برای تست‌هایی که زمان زیادی می‌برند نیز بسیار مناسب هستند چرا که نیاز به نگه داشتن با دست ندارند.
  • پروب سوزنی با گیره های مخصوص آیسی: ic hook این گیره مناسب اتصال به ic های کوچک‌تر و پایه‌های آن‌ها هستند.
  • پروب سوزنی با سر: Tweezers این پروب‌ها در زمان اتصال به قطعات SMD به کار می‌روند.
  • پروب سوزنی با سر :Test Probes اگر زمانی سر پروبی شکست، می توانید از این نوع برای جایگزینی استفاده کنید!

نمادهای مولتی متر

۱. سویچ ON/OFF: البته بعضی مولتی‌مترها هستند که یک دکمه مخصوص به خودشان را دارند و جدا از سلکتور است

۳و۲. در آیتم ۲ و ۳ ما با یک ابزاری به اسم LOW Z آشنا می‌شویم.

 آیتم شماره ۴ ولتاژ AC با فیلتر پایین گذر است.

۵. آیتم شماره ۵ وقتی که ولتاژ در سیستم موجود است، ما نمی‌توانیم تست اتصال کوتاه انجام دهیم. ولی در این آیتم چنین اجازه‌ای را داریم.

۶. آیتم شماره ۶ برای ولتاژ AC است.

۷. آیتم شماره ۷ برای میلی ولتاژ AC است. یعنی در این دستگاه خاص ولتاژ از ناحیه ولت به بالا در یک گزینه است و میلی ولت در یک گزینه دیگر است.

۸. آیتم شماره ۸ برای ولتاژ DC است.

۹. آیتم شماره ۹ برای میلی ولتاژ DC است.

۱۰. آیتم شماره ۱۰ برای اندازه‌گیری دما است.

۱۱. آیتم شماره ۱۱ برای تست اتصال کوتاه است. اصطلاحا معنی فارسی آن اتصال کوتاه است. رایج است که خیلی‌ها می‌گویند تست بیزر یا بازر.

۱۲. آیتم شماره ۱۲ برای مقاومت است. اصطلاحا برخی ممکن است به آن اهم گیری بگویند.

۱۳. آیتم شماره ۱۳ برای خازن است. البته یک موضوع را خدمتتان عرض کنم. خیلی بهتر است که ما تست خازن را با دستگاه‌های آنالوگ اندازه بگیریم به روش‌هایی که خودش دارد. در مولتی‌مترهای آنالوگ تست‌های خازن خیلی دقیق تر هستند.

۱۴. آیتم شماره ۱۴ برای تست دیود است.

۱۵. آیتم شماره ۱۵ ابزاری است برای اندازه‌گیری آمپر یا جریان دستگاه در حد آمپر و میلی آمپر

۱۶. شماره ۱۶ میکرو آمپر را در این دستگاه جدا کرده است.

مولتی‌متر‌ها ممکن است شکل‌ها و آیتم‌های متفاوت داشته باشند. عموماً آیتم‌های آن‌ها یکی است خصوصاً در بحث ولتاژ و آمپر و اهم متر و تست اتصال کوتاه، بعضی‌ها دارای برخی  آیتم اضافه هستند و بعضی‌ها خیر.

دکمه‌ها و کلیدهای مولتی‌متر

دکمه شماره A مربوط به بخش ۱۷ است یعنی همان فرکانس ما که این کمک می‌کند که نسبت مثبت به منفی را متوجه شویم.

دکمه شماره B که HOLD است وقتی داریم یک پارامتری را اندازه می‌گیریم تفاوتی ندارد که اهم باشد یا ولتاژ یا هر پارامتر دیگری. ما نیاز داریم که این عدد نگه داشته شود روی صفحه نمایش بماند نسبت به شرایطی که ممکن است در آن شرایط نمی‌توانیم بخوانیم یا هر موضوع دیگری مثلا اندازه پارامتر دائما بالا و پایین می‌شود و ما روی یک اندازه HOLD می‌کنیم که بتوانیم بخوانیم.

دکمه شماره C که بعضی وقت‌ها یک اندازه دلتا هم کنارش است مبدأ اندازه‌گیری را تعیین می‌کند. مثلا در ولتاژ مبدا اندازه‌گیری ما صفر است. در یک سری از پارامترها این کار را می‌شود انجام داد. می‌توانیم ولتاژ را در مبدأیی به غیر از صفر قرار دهیم. مثلا مبدأ ما بالاتر باشد اگر نیاز دانستیم.

دکمه شماره D برای تغییر محدوده اندازه‌گیری یا همان RANGE  است.

دستگاه‌هایی که حالت پیش فرض دستگاه روی حالت اتوماتیک است وقتی شما مقاومت را اندازه می‌گیرید اگر مقاومت شما کیلو اهم باشد، کیلو اهم را به شما نشان می‌دهد و کنار مقاومت اندازه‌ای که نشان می‌دهد کیلو اهم یا یکای آن را هم نمایش می‌دهد.

اما حالا بر فرض بخواهیم مقاومتی را که دارد ۱ کیلو اهم نشان می‌دهد به شکل اهم ببینیم چقدر است. یعنی می‌خواهیم جزئی تر ببینیم و رنج را دقیق تر کنیم. این دکمه رنج را می‌زنیم و روی مقاومت خاصی که مد نظر است قرار می‌دهیم که اندازه عدد آن را هم می‌توانیم بخوانیم. البته سلکتورهایی هم هستند که در خود سلکتور رنج تعیین شده و حالت اتومات ندارند و این بیشتر برای دستگاه‌هایی است که حالت اتومات دارند.

دکمه E برای تغییر گزینه است.

بعضی مواقع می‌بینید چند حالت مختلف را روی یک گزینه گذاشته‌اند. در این حالت‌ها وقتی که شما سلکتور را می‌چرخانید با فشردن دکمه‌ای که در مولتی‌متر‌ها وجود دارد می‌توانید حالت‌های مختلف مثلا اهم و… را تنظیم کنید.

اندازه‌گیری ولتاژ

ولتاژی که باتری‌ها تولید می کنند ولتاژ ثابت و ولتاژ برق شهر که از پریزهای برق گرفته می شود، ولتاژ متناوب نامیده می‌شود.

طریقه اندازه گیری ولتاژ مستقیم (DC)

کلید سلکتور مولتی‌متر را روی محدوده ولتاژ DC که با علامت ( _V ) مشخص شده قرار می‌دهیم. در این محدوده شماره‌های مختلفی دیده می شود. چنانچه کلید را روی رنج ۲۰۰m قرار دهیم، به ابن مفهوم است که مولتی‌متر در این حالت قادر است ولتاژهای بین صفر تا ۲۰۰ میلی‌ولت را اندازه گیری کند. اگر کلید سلکتور را روی عدد ۲۰ قرار دهیم مفهومش این  است که اهم متر در اینحالت قادر است ولتاژهای بین صفر تا ۲۰ ولت را اندازه گیری کند و به همین نحو مقادیر بالاتر سقف‌های اندازه گیری ولتاژ بالاتر را میسر می‌سازند.

همانطور که می بینید پراب قرمز رنگ به ترمینال V ΩmA و پراب مشکی به ترمینال COM وصل شده. آنگاه در سمت دیگر پراب قرمز رنگ را به قطب مثبت باتری و پراب مشکی رنگ را به قطب منفی وصل کرده‌ایم و عدد 1.5 روی نمایشگر مولتی‌متر نشان داده شده است. اگر جای پراب قرمز و مشکی را در باتری جابجا وصل کنید، عدد 1.5- (منفی) نمایش داده می شود.

نکته: جهت اندازه گیری ولتاژ همیشه بایستی ولت متر را به صورت موازی در مدار قرار دهید. فرضاً اگر قصد دارید ولتاژ روی یک مقاومت الکترونیکی را اندازه گیری کنید، کافیست در حالتی که برق به آن مدار وصل است، پراب های ولت متر را روی 2 پایه مقاومت الکترونیکی قرار دهید تا ولتاژ روی مقاومت به شما نشان داده شود. همچنین  حتماً زمانی که  ولتاژ یک عنصر الکترونیکی را روی یک مدار اندازه گیری می‌کنید، بایستی برق آن مدار وصل باشد.

طریقه اندازه‌گیری ولتاژ متناوب (AC)

کلید سلکتور مولتی‌متر را روی محدوده ولتاژ AC که با علامت (~V) مشخص شده قرار می‌دهیم. در این محدوده شماره‌های مختلفی دیده می‌شود که همانند آنچه در مورد ولتاز مستقیم گفتیم، عدد انتخاب شده، سقف ولتاژ قابل اندازه‌گیری ما خواهد بود مثلا چنانچه کلید را روی رنج ۷۵۰ قرار دهیم، مولتی‌متر قادر خواهد بود ولتاژهای بین صفر تا ۷۵۰ ولت متناوب را اندازه گیری کند. در این حالت فیش سیاه را در محل COM و فیش قرمز را در محل V/F/Ω قرار داده و فیش‌ها را از هر طرف به محل ولتاژ وصل کنیم فرقی نمی‌کند چون ولتاژ متناوب قطب منفی و مثبت ندارد.

ولتاژ AC (مانند ولتاژ شهری) می‌تواند خطرآفرین باشد. چنانچه ناچار بودید با AC زیاد کار کنید، پیشنهاد می‌کنیم که به جای مولتی‌متر دیجیتال از  non-contact tester استفاده کنید.

اگر ولتاژ مولتی‌متر را در محدوده‌ایم بگذاریم که کمتر از ولتاژی است که می‌خواهیم اندازه‌گیری کنیم، اتفاق بدی رخ نخواهد داد. بلکه فقط در صفحه‌ی نمایشگر مولتی‌متر “1” نشان داده می‌شود. با این علامت، مولتی‌متر به شما می‌گوید که Overload رخ داده است و یا اینکه ولتاژ خارج از محدوده نمایش است؛ یعنی آن‌که تنظیماتی که برای مولتی‌متر انتخاب کرده‌ایم قادر به خواندن ولتاژی که می‌خواهیم نیست. هر زمان این وضعیت رخ داد، تنها کاری که باید بکنیم این است که کلید انتخاب‌گر مولتی‌متر را به اولین درجه بزرگ‌تر بعدی ببریم.

چرا کلید انتخاب‌گر، درجه 20V  دارد و نه  10V؟ اگر مایل باشید ولتاژی کمتر از 20V اندازه‌گیری کنید، باید کلید را در این درجه تنظیم کنید. در این صورت می‌توانید ولتاژهای بیشتر از 2V تا 19.99V که شامل 10V هم می‌شود را بخوانید. جالب است بدانید که رقم اول نمایشگر بسیاری از مولتی‌ مترها تنها قادر است عدد 1  را نمایش دهد، به همین دلیل انتهای بازه 19.99  است.

اندازه‌گیری جریان

فرض کنید که در مدار زیر، قصد داریم که جریان عبوری از این ال ای دی های خطی را اندازه‌گیری کنیم. در این مدار 3 ال ای دی خطی تختِ یک متری قرار گرفته است.

کلید سلکتوری را آنقدر بچرخانید تا به محدوده جریان ثابت برسد. فرض می کنیم که نمی دانیم این مدار چه جریانی می کشد، پس کلید سلکتوری را روی بالاترین مقدار یعنی 10 قرار می‌دهیم و پراب قرمز رنگ را به 10A متصل می‌کنیم در صورتی که اعداد نامفهمومی (مثل 1 یا 0) در صفحه نمایش ظاهر شود، یعنی رنج جریان را بیش از حد بالا در نظر گرفته اید، آنگاه باید کلید سلکتوری را روی گزینه های دیگری مثل 200m یا 20m قرار دهید و پراب قرمز رنگ را هم به ترمینال ورودی VΩmA وصل کنید.
از آنجایی که آمپرمتر بصورت سری در مدار قرار می گیرد، پس سیم مثبت ورودی به مصرف کننده‌ها را قطع می کنیم و آمپرمتر را با ال ای دی‌ها سری می کنیم، مانند تصویر زیر:

نکته: آمپرمتر همیشه به صورت سری در مدار قرار می‌گیرد. یعنی جریان از یکی از پروبها وارد و از پروب دیگر خارج می شود.
توجه: در صورتی که مولتی‌متر به صورت صحیح در مدار گیرد، ال‌ای‌د‌های خطی در مدار بالا روشن می‌شوند و مقدار جریان عبوری در صفحه نمایش نشان داده می‌شود.

با گذشت زمان در یک مدار، المان‌هایی هم‌چون LED، میکروکنترلر، سنسور و …، ممکن است دچار نوسان و تغییر توان (و در نتیجه تغییر جریان) شوند. مانند زمانی که یک LED خاموش و یا روشن می‌شود. به این ترتیب جریانی که مولتی‌متر اندازه‌گیری می‌کند باید جریان لحظه‌ای باشد. اغلب مولتی‌متر‌ها این مقادیر لحظه‌ای را خوانده و میانگینی از آن‌ها را نمایش می‌دهند. بنابراین این میانگین درطول زمان هر چند لحظه یک‌بار تغییراتی خواهد کرد. البته، هرچه مولتی‌متر ساده تر و ارزان قیمت‌تر باشد، این پروسه‌میانگین گیری دائمی و بروز شدن اعداد نمایش داده شده، کند تر و غیر دقیق‌تر خواهد بود.
در اندازه‌گیری جریان نیز، مانند اندازه‌گیری ولتاژ و مقاومت، جابه‌جایی دو پروب با یکدیگر تغییر چندانی ایجاد نخواهد کرد. تنها علامت جریان معکوس خواهد شد. با جابه‌جایی پروب‌ها، اندازه جریان تغییری نکرده و فقط علامت آن منفی شده است.

نکته۱: بر روی مولتی‌متر، دو پورت برای پروب قرمز رنگ وجود دارد، یکی  پورت 10A  در سمت راست و دیگری پورت mAVΩ در سمت چپ. اگر بخواهیم جریان های بیشتر از 200mA  را در حالی‌که پروب قرمز رنگ در پورت mAVΩ  قرار دارد اندازه‌گیری کنیم، احتمال سوختن فیوز وجود خواهد داشت. اما با قرار دادن پروب قرمز رنگ در پورت 10A، این ریسک بسیار کاهش می‌یابد. اما چیزی که در این‌حالت از دست ‌می‌دهیم میزان حساسیت است. گفتیم که با استفاده از پورت 10  آمپری، حداقل جریانی که مولتی‌متر می‌تواند بخواند 10mA می‌باشد. پس اگر جریانی که می‎خواهیم بخوانیم زیر این مقدار باشد، باید به همان پورت mAVΩ   برگردیم و درجه کلید انتخاب‌گر را هم در توانی که می‌خواهیم قرار دهیم 20 μA، 200 μA و …

اگر سیستم شما این قابلیت را دارد که جریانی بیش از 100mA داشته باشد، در این صورت باید با پین 10A و هم‌چنین درجه 10A مولتی‌متر کار کنید.

نکته۲: برخی مولتی‌متر‌ها فقط جریان DC را می توانند اندازه گیری کنند. در این مولتی‌متر‌ها کنار عبارات مربوط به جریان (mA و A) علامت جریان مستقیم (__) قرار دارد و در برخی مولتی‌متر‌ها که علاوه بر جریان مستقیم، جریان متناوب را نیز اندازه گیری می کنند، در کنار علامت جریان مستقیم، علامت جریان متناوب (~) نیز دیده می شود.

اندازه‌گیری مقاومت

مقاومت‌ها، دارای کدهای رنگی هستند که به کمک آن‌ها می‌توان مقدار مقاومت آن‌ها را محاسبه کرد. اما در شرایطی که با این سیستم کد‌گذاری آشنایی نداشته باشیم و یا به هر دلیلی قادر به خواندن آن نباشیم در این صورت می‌توانیم از یک مولتی‌متر کمک بگیریم.

پراب قرمز رنگ را به ترمینال VΩmA متصل می‌کنیم. پراب مشکی رنگ هم همیشه باید به ترمینال COM متصل باشد. آنگاه کلید سلکتوری را آنقدر بچرخانید تا به محدوده اندازه گیری مقاومت برسد. از آنجایی که نمی دانیم اندازه این مقاومت چند اهم است، پس از بالاترین مقدار شروع می کنیم، در صورتی که اعداد نامفهومی در صفحه نمایش نشان داده شد، کلید سلکتوری را روی مقادیر کمتر قرار می دهیم؛ سپس پراب های مشکی و قرمز رنگ را به دو سر مقاومت وصل کنید.

عددی که بر روی صفحه مولتی‌متر ظاهر می‌شود، از این سه حالت خارج نیست؛ یا 0.00 است، یا 1 و یا مقدار مقاومت.

• • می‌بینیم که در تصویر، مولتی‌متر عدد 97 را نشان میدهد. بنابراین مقدار مقاومت انتخاب شده، برابر 970Ω  است. یا تقریبا kΩ توجه کنید که چون مولتی‌متر را در محدوده  20kΩ تنظیم کردیم، لازم است عدد خوانده شده توسط مولتی‌متر را، در 1000 ضرب کنیم.
  • اگر مولتی‌متر 1 نمایش دهد و یا OL؛ متوجه می‌شویم که OVERLOAD پیش آمده است. پس نیاز است کلید انتخابگر را به درجات بزرگ‌تر ببریم. البته در صورتی که این حالت رخ داد، نگران نباشید، به مولتی‌متر یا مقاومت آسیبی نخواهد رسید، فقط یک علامت برای تغییر درجه است.
  • و اگر چنانچه مولتی‌متر 00 قرائت کرد، به این معناست که باید درجه را کمتر کنید. مثلا اگر در 20KΩ هستید، به 2KΩ و یا 200Ω بروید.

به خاطر داشته باشید که مقاومت‌ها به طور معمول حدود 5% تلرانس دارند که از علل آن می‌تواند عدم تطابق‌ها در زمان ساخت باشد. به همین علت ممکن است مقدار مقاومتی را از طریق کدهای رنگی روی آن، 10KΩ  بخوانیم، اما زمانی که با مولتی‌متر اندازه‌ می‌گیریم،  9.5KΩ یا 10.5KΩ باشد. این مقدار تلرانس معمولا نگران کننده نیست و در مدارها ایجاد مشکل نخواهد کرد.

به عنوان یک قائده کلی، این طور فرض می‌شود که هیچ مقاومتی کمتر از 1Ω نخواهد بود.

در حالت کلی دقت اندازه‌گیری مقاومت معمولاً پایین است. چرا که مقدار مقاومت بسیار تحت تاثیر عواملی هم‌چون دمای محیط و دمای بدنه خود مقاومت است. و یا به عنوان مثال، اندازه‌گیری مقاومت یک قطعه در حالی‌که در مدار قرار دارد، می‌تواند نتیجه‌ای  بسیار گمراه‌کننده به ما بدهد! (المان‌های اطراف یک قطعه، در یک مدار در حال کار، بر روی مقاومت آن تاثیر می‌گذارند. )

ھنگام خواندن مقدار مقاومت به نکات زیر توجه کنید:

– در مولتی‌متر 3 حرف اختصاری وجود دارد که عبارتند از m , K , M
– m معنای میلی است یعنی عدد نمایش داده شده باید در 0/001 ضرب شود.
– K به معنای کیلو است یعنی عدد نمایش داده شده باید در 1000 ضرب شود.
– M به معنای مگا است یعنی عدد نمایش داده شده باید در 1000000 ضرب شود.

از آنجایی که در تصویر بالا، کلید سلکتوری روی مقدار 2000k قرار گرفته است و حرف اختصاری k، مخفف کیلو است، پس عدد نمایش داده شده (390) را باید در 1000 ضرب کنیم. در این صورت مقدار 390000 به دست می‌آید. یعنی این مقاومت 390 هزار اهم است

نکته: مقاومت به صورت موازی در مدار قرار می‌گیرد و قبل از اندازه‌گیری مقاومت یک عنصر باید برق مدار را قطع کنید تا نتیجه به دست آمده صحیح باشد.

تست اتصالات مدار-رنج بیزر (بازر)

تست اتصال بین دو نقطه از مدار، در واقع تست سنجش میزان مقاومت بین آن دو نقطه است. اگر مقدار مقاومتی که بین آن دو نقطه وجود دارد، بسیار اندک باشد (کمتر از چند اهم)، آن دو نقطه از نظر الکتریکی به هم متصل هستند. در این حالت مولتی‌متر صدایی بوق مانند می‌دهد. اما اگر مقاومتی که وجود دارد، قابل توجه باشد (بیشتر از چند اهم)، بین آن دو نقطه مدار باز است و اتصالی وجود ندارد. هیچی صدایی نیز از مولتی‌متر نخواهیم شنید. این آزمایش به ما کمک می‌کند که بتوانیم اتصالات مدار را چک کرده و از درستی آن‌ها اطمینان حاصل کنیم و یا اینکه اگر دو نقطه از مدار نباید متصل باشند اما هستند، با این شیوه می‌توانیم آن را پیدا کرده و برطرف کنیم.

مولتی‌‌متر در واقع یکی از بهترین روش‌ها و شاید بتوان گفت  تقریبا تنها روش برای بررسی و دنبال کردن اتصالات در مدارات و IC هایی است که بسیار پیچیده و تو در تو هستند.

 برای انجام این تست، مولتی‌متر را بر روی مود ‘Continuity’ قرار دهید. جزئیات علامت آن می‌تواند در مولتی‌متر‌های مختلف متفاوت باشد اما کلیت آن به صورت علامت یک دیود است که امواجی از آن منتشر شده اند(مانند امواجی که از یک بلند‌گو خارج می‌شوند).

اگر سر دو پروب را به هم اتصال دهیم، باید صدای بوق اتصال را بشنویم. معنای این اتفاق آن است که مقدار بسیار اندکی از جریان مجاز است که در مسیر بدون مقاومت یا بسیار کم مقاومت بین پروب‌ها جاری شود. نکته مهمی که در تست اتصالات حتما باید مورد توجه باشد، این است که قبل از شروع بررسی، مدار را خاموش کنید. هم‌چنین این تست روش بسیار خوبی جهت بررسی این است که آیا قطعات SMD – که معمولا پین‌های آن‌ها ریز است و ممکن است با چشم قابل بررسی نباشد- در اتصال بخصوصی درگیر هستند یا خیر.

بنابراین ابزار تست اتصالات مولتی‌ متر، راه بسیار مناسبی برای عیب‌یابی و دیباگ مدارهای الکترونیکی است.

طریقه تست دیود و ترانزیستور:

برای تست دیودها و ترانزیستورها،سلکتور مولتی‌متر را روی قسمت علامت دیود  قرار می دهیم و فیش سیاه اهم‌متر را در نقطه COM و فیش قرمز را در نقطه V/F/Ω قرار داده و دیود و ترانزیستور را تست می‌کنیم. برای تست دیود پروب قرمز را روی آند و پروب مشکی را روی کاتد قرار می دهیم باید عدد نمایش داده شده حدود ۰٫۶۰۰ باشد. اگر ۰ یا ۱ بود دیود سوخته است. سپس جای پروب‌ها را عوض می‌کنیم و نباید در این حالت مقداری نمایش داده شود.

طریقه اندازه‌گیری مقدار ظرفیت خازن:

پایه های خازن را پس از خالی خازن،در محلی که با CX در قسمت بالای اهم متر مشخص شده است قرار داده و کلید سلکتور را در قسمت CX،بر روی یکی از شماره‌ها قرار می دهیم.به طور مثال وقتی کلید سلکتور را روی رنج ۲۰n قرار می دهیم یعنی اهمتر قادر است ظرفیت خازنهایی که بین صفر تا ۲۰ نانوفاراد است را اندازه گیری نماید.

طریقه کار تستر ترانزیستور:

ابتدا مشخص می کنیم که ترانزیستور PNP (مثبت) است و یا NPN (منفی) و سپس پایه های Bو Eو C آن را مشخص می‌کنیم. سپس ترانزیستور مورد تست را در محل مربوطه قرار داده و کلید سلکتور را روی HFE قرار می‌دهیم و آنگاه مقدار HFE ترانزیستور بر روی صفحه اهم‌متر ظاهر می شود که با مقایسه کردن آن با مقدار HFE که در جلوی شماره آن ترانزیستور، در کتاب مشابهات ترانزیستورها نوشته شده است، می‌توان پی برد که ترانزیستور سالم است یا خراب.

طریقه اندازه‌گیری مقدار فرکانس:

کلید سلکتور مولتی‌متر را روی قسمت فرکانس (۲۰KHZ) (حداکثر فرکانس در مولتی‌مترهای مختلف متفاوت است) قرار داده و فیش سیاه را به محل COM و فیش قرمز را در محل V/F/Ω قرار می دهیم و آنگاه مقدار فرکانس را اندازه می گیریم.

طریقه اندازه‌گیری مقدار حرارت:

قطعه حساس به حرارت را که به دو فیش وصل است و در جعبه اهم متر قرار دارد به محلی که در قسمت بالای اهم متر قرار دارد و با علامت – و + مشخص شده قرار داده و آنگاه اگر قطعه فوق را به محل دما نزدیک کنیم مقدار حرارت بر روی صفحه اهم متر ظاهر می شود.

کاربرد کلید Hold:

گاها در مولتی‌مترهای دیجیتال، مقدار پارامتر مورد اندازه گیری، مدام کم و زیاد شده و متناوبا تغییر کند که برای ثابت دیده شدن عدد، می توان کلید Hold را فشار داد. در حقیقت با زدن دکمه Hold، عددی که در آن لحظه در حال نمایش بوده روی صفحه ثابت می شود.

تست فیوز

کلید سلکتور اهم متر را روی رنج مقاومت (۱اهم) قرار داده به دو سر فیوز زده،اگر مقدار صفر اهم نمایش داده شده، فیوز سالم است. اگر مولتی‌متر تست اتصال کوتاه دارد، کلید سلکتور را روی آن حالت قرار داده و با اتصال پروبها به دو سر فیوز، اگر فیوز سالم باشد، مولتی‌متر بوق می زند.

تعویض فیوز

اگر با مولتی‌متری که فیوز آن سوخته است بخواهیم جریان را اندازه‌گیری کنیم، مولتی‌متر فقط عدد 0.00 را نشان خواهد داد.

در مواجهه با  فیوز سوخته نخستین کار این است که  به یاد بیاوریم جریان را باید به صورت سری اندازه‌گیری کرد و نه موازی!

یک پیچ‌گوشتی تخت بیاورید و پیچ‌های پشت مولتی‌متر را باز کنید. باتری و صفحه باتری را هم بیرون بیاورید.
سپس دو عدد پیچی که در پشت صفحه باتری وجود دارند را نیز باز کنید.

پس از باز کردن پیچ‌ها به آرامی صفحه‌ی جلویی مولتی‌متر را بکشید تا از صفحه پشتی جدا شود.

توجه کنید که در دو سمت پایینی  صفحه مولتی‌متر، دو گیره وجود دارند که برای آزاد کردن‌شان باید دو قسمت را به آرامی رو به جلو یا عقب بکشید. زمانی که دو قسمت رویی و پشتی از هم جدا شدند، می‌توانید برد داخلی مولتی‌متر را ببینید!

به آرامی و به کمک پیچ‌گوشتی، فیوز را از زیر آن رو به بالا فشار دهید تا از برد جدا شود. حتما دقت داشته باشید که فیوزی که جایگزین می‌کنید دقیقا از همان نوع و همان جریان باشد.

اجزا و سیم‌کشی‌های pcb داخلی مولتی‌متر به نحوی طراحی شده‌اند که بتوانند جریان‌های مختلفی را تحمل کنند، اما اگر شما به طور ناگهانی از پورت 200mA، یک جریان 5A وارد کنید، مسلما این کار باعث خراب شدن مولتی‌متر خواهد شد.

Δ یادآوری Δ

هنگام کار با دستگاه مولتی‌متر توجه به نکات زیر ضروری است:

۱-برای اندازه‌گیری شدت جریان باید دستگاه را به طور سری در مدار قرار داد.
۲-برای اندازه‌گیری اختلاف پتانسیل باید دستگاه را به طور موازی بین دو نقطه از مدار قرار داد.
۳-هنگام اندازه‌گیری مقاومت لازم است جریان برق را قطع کنیم. در غیر این صورت به دستگاه آسیب می‌رسد.
۴-دستگاه را با احتیاط جا‌به‌جا می‌کنیم و از وارد آمدن ضربه به آن و یا سقوط دستگاه جلوگیری می‌نماییم.
۵-پیچ تنظیم صفر دستگاه را نباید دستکاری کرد(مولتی‌متر آنالوگ)، زیرا این بخش از دستگاه خیلی حساس است و ممکن است فنر مربوط به آن قطع و دستگاه خراب شود.
۶-همیشه هنگام اندازه‌گیری کمیت‌ها کلید سلکتور را روی بیشترین درجه قرار می‌دهیم و در صورت لزوم به تدریج آن را کاهش می‌دهیم تا به دستگاه لطمه‌ای وارد نشود.
۷-حتی‌الامکان کلید سلکتور را در جهت حرکت عقربه‌های ساعت می‌چرخانیم، به علاوه چرخاندن سریع کلید سلکتور برای دستگاه خالی از ضرر نیست.

کالیبراسیون مولتی‌متر

همانطور که گفته شد از مولتی‌مترها برای اندازه‌گیری کمیتهای فیزیکی از قبیل ولتاژ آمپر یا جریان مقاومت و در بعضی از مولتی‌مترهای پیشرفته می‌توان کمیتهای دیگری از قبیل تست ترانزیستور، خازن و یا دما و فشار را اندازه‌گیری کرد.

آنچه اهمیت دارد دقت و صحت کمیتهای اندازه‌گیری شده است. چرا که مولتی‌مترها در مدل‌های مختلف از کیفیت نازل تا مرغوب در بازار موجود است و باید اطمینان حاصل کرد که اعداد و ارقام نشان داده شده توسط نمایشگر مولتی‌متر از دقت کافی برخوردار است یا خیر.

برای دستیابی به یک نتیجه دقیق و صحح باید دستگاه مولتی‌متر مورد استفاده زیر نظر شرکت‌های ذیصلاح کالیبراسیون که مورد تایید اداره استاندارد و دارای گواهینامه ISI/IEC 17025 هستند، مورد تست و آزمایش واقع شده و با کمترین مقدار عدم قطعیت کالیبره گردند.

در همین راستا شرکت دقت پویای نوین با اخذ گواهینامه تایید صلاحیت ISI/IEC 17025 از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران همچنین در دست داشتن گواهینامه تایید صلاحت از سازمان‌ ملی استاندارد به عنوان آزمایشگاه همکار و با بهره‌مندی از کادری مجرب و سابقه‌ای طولانی در انجام امور کالیبراسیون، با در دست داشتن کالیبراتورها و دستگاه‌های مرجع استاندارد که قابل ردیابی به مراجع بین‌المللی و ملی هستند، سهم بزرگی از تعمیر، تنظیم و کالیبراسیون دستگاه‌های مولتی‌متر را به خود اختصاص داده است.

شرکت کالیبراسیون دقت پویای نوین با بیش از دو دهه فعالیت تخصص مهندسی، تجربه همکاری بسیاری با صنایع متعدد خودروسازی، کابل سازی، آزمایشگاه‌های الکرونیک و برق و قدرت جهت تست و تعمیر انواع مولتی‌متر را در کارنامه کاری خود دارد و آمادگی خود را جهت ارائه خدمات کالیبراسیون به تمام مراکز مربوطه اعلام می‌دارد.

مدارک و اصطلاحات کالیبراسیون مولتی‌متر آنالوگ:

• • • روش جا‌به‌جایی ابزار DLQ-P-27: جا‌به‌جایی مولتی‌متر آنالوگ جهت کالیبراسیون مولتی‌متر داخل آزمایشگاه
    • استاندارد اروپایی EA-4/02:1999: کالیبراسیون مولتی‌متر آنالوگ
    • استاندارد دفاعی IDS-374: کالیبراسیون مولتی‌متر آنالوگ

مدارک و اصطلاحات کالیبراسیون مولتی‌متر دیجیتال:

• • • روش جا‌به‌جایی ابزار DLQ-P-27: جا‌به‌جایی مولتی‌متر دیجیتال جهت کالیبراسیون مولتی‌متر داخل آزمایشگاه
    • استاندارد اروپایی EA-10/15:1994: کالیبراسیون مولتی‌متر دیجیتال
    • استاندارد اروپایی EA-4/02:1999: کالیبراسیون مولتی‌متر دیجیتال
    • استاندارد دفاعی IDS-316: کالیبراسیون مولتی‌متر دیجیتال