کالیبراسیون ایجاد نظامی مؤثر بهمنظور کنترل صحت و دقت پارامترهای مترولوژیکی دستگاههای آزمون و وسایل اندازه گیری و کلیه تجهیزاتی است که عملکرد آنها بر کیفیت فرایندهای ساخت و تولید تاثیرگذار است؛ و به منظور اطمینان از تطابق اندازهگیریهای انجام شده با استانداردهای جهانی تطبیق داده میشود.
هر چیزی ارزش و مقداری دارد. ما زندگی خود را برنامهریزی میکنیم و مبادلات تجاری را بر اساس ارزش و مقدار انجام میدهیم. خرید یک کیلوگرم گوشت از دو مغازه متفاوت باید مقدار یکسانی از وزن را داشته باشد و یک حلقه طلای 18 عیار باید مقدار مشخصی از طلا شامل باشد. بهعبارت دیگر ما کمیتهای جرم، طول،،حجم،دما و …. و بسیاری دیگر را به صورت روزانه استفاده میکنیم؛ اما چطور میتوان اطمینان حاصل کرد که کمیتهای اندازهگیری شده صحیح و درست هستند؟ آیا میتوان فرض کرد که تمامی ترازوها، دماسنجها، کولیسها و…. اگر مقدار یکسانی را اندازهگیری کنند، خوانش یکسانی را انجام خواهند داد؟
اینجاست که ضرورت اندازهشناسی و دانش کالیبراسیون پدیدار میشود.
اندازهشناسی، علم اندازهگیریِ اندازهگیری است و اندازهشناسی هر چیزی که باید اندازهگیری شود را شامل میشود: طراحی، اجرا، مستندات اندازهگیری، ارزیابی و تحلیل دادهها و محاسبه عدم قطعیت.
در اندازهشناسی سه قسمت قابل تفکیک است:
–اندازهشناسی علمی که با نحوه و توسعۀ استاندارد اندازهشناسی و نگهداری انها تعامل دارد؛
–اندازهشناسی صنعتی که اطمینان از عملکرد صحیح دستگاه اندازهگیری مورد استفاده در صنایع (چه در بخش تولید و یا در فرایند تست) را شامل میشود؛
–اندازهشناسی قانونی که شامل مفاهیم و مباحث معاملات تجاری و اقتصادی، امنیت و سلامت است.
با وجود تعاریف مشخصی که از کالیبراسیون وجود دارد،آیا هر کسی میتواند عملیات کالیبراسیون را انجام دهد؟قطعا خیر!!
کالیبراسیون باید توسط آزمایشگاههای اختصاصی دارای تجهیزات ابزار دقیق قابل ردیابی با برخورداری از کارشناسان مجرب و آموزش دیده، مستندات اجرایی و شرایط محیطی تحت کنترل (دما، رطوبت، لرزش و …) که براندازهگیری تأثیر میگذارد انجام شود و مهمتر آنکه این آزمایشگاهها تحت نظر مؤسسه استاندارد ملی بوده و دارای گواهینامه ISO17025 باشند.
این آزمایشگاهها میتوانند بسته به سطح عملکردشان به چند دسته تقسیم شوند:
پرداختن قانون مند به کالیبراسیون و برقراری نظام صحیح اندازه گیری فوایدی این چنین را به دنبال دارد: